Tại các địa phương trên địa bàn tỉnh diện tích đất của các công ty sau khi cổ phần hóa cho thuê lại đất hoặc bỏ không còn khá lớn. Từ năm 2017 đến nay, qua thanh kiểm tra đã kiến nghị UBND tỉnh thu hồi 21 khu đất, diện tích gần 28 nghìn m2 tại các huyện, thành phố. Yêu cầu các doanh nghiệp hoàn thiện hồ sơ thuê đất đối với 23 khu đất, diện tích trên 54 nghìn m2 đang quản lý, sử dụng nhưng chưa thực hiện ký hợp đồng thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo quy định; yêu cầu rà soát xác định đất xin thuê, diện tích đất trả ra tại 18 khu đất, diện tích trên 7.500 m2 đã có đơn giá thuê đất để thực hiện tranh chấp đất đai và lập hồ sơ thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với diện tích đất có tranh chấp. Cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đạt 91,9% diện tích đất các doanh nghiệp giữ lại sử dụng.
Tuy nhiên DN cổ phần hóa được nhà nước cho thuê đất nhưng không trực tiếp sản xuất kinh doanh đã cho thuê lại quyền sử dụng đất dưới danh nghĩa cho thuê tài sản. Ngoài ra, sau khi cổ phần hóa, bằng nhiều cách , các cổ đông tiến hành mua gom cổ phần, biến DN cổ phần hóa thành công ty của 1 vài cổ đông lớn. Sau đó, thực hiện thay đổi hoạt động của DN, chuyển mục đích sử dụng tài sản, trong đó có lợi thế quyền sử dụng đất, tạo nên tình trạng biến tài sản chung thành tài sản riêng; hoặc các cổ đông chuyển nhượng tài sản trên đất cho DN tư nhân với giá trị bán tài sản rất lớn, thực chất trong đó là bán giá trị quyền sử dụng đất. Một phần nguyên nhân của những bấp cập trên là do pháp luật hiện hành chưa quy định cụ thể đối với DN cổ phần hóa khi chuyển nhượng tài sản cố định gắn liền với đất, nên đã làm thất thoát nguồn thu từ đất và tài sản gắn liền với đất như hiện nay.
Đánh giá của các cơ quan chức năng của tỉnh, đến nay, cơ bản các công ty sau khi cổ phấn hóa sử dụng đất có hiệu quả, đã phát huy được tiềm năng, vị trí lợi thế của các khu đất được nhà nước cho thuê để hoạt động sản xuất kinh doanh thương mại, dịch vụ, góp phần phát triển kinh tế - xã hội tại các địa phương. Cũng theo rà soát của Sở TN&MT tỉnh trong 36 công ty cổ phần hóa, có 16 Cty đang sử dụng 16 khu đất, diện tích gần 265 nghìn m2 để hoạt động sản xuất kinh doanh việc sử dụng đất đúng mục đích được Nhà nước cho thuê đất, không tranh chấp, không vi phạm pháp luật về đất đai, trong đó có trên 7.800 m2 đất trả lại Nhà nước. Các DN sau khi cổ phần hóa cơ bản nghiêm chỉnh thực hiện nghĩa vụ tài chính đối với diện tích đất đã được nhà nước cho thuê. 08 công ty sử dụng nhiều đất tại các huyện, thành phố, sử dụng đất chưa ổn định, chưa hoàn chỉnh hồ sơ thuê đất, còn tranh chấp đất đai, hiện đang sử dụng hơn gần 200 nghìn m2 đất.
Trước thực trạng trên, Sở TN&MT tỉnh cũng kiến nghị Chính phủ giới hạn, hoặc bãi bỏ quyền của DN nhà nước sau khi cổ phần hóa được chuyển nhượng tài sản gắn liền với đất thuê, hoặc tăng thuế sử dụng đất thông qua quy định về tăng đơn giá thuê đất. Trường hợp công ty không còn nhu cầu sử dụng, hoặc sử dụng không hiệu quả, trả lại đất thì Nhà nước thu hồi đất để giao cho tổ chức phát triển quỹ đất quản lý, đấu giá quyền sử dụng đất theo quy định. Bên cạnh đó, thời gian tới, các cấp, các ngành hữu quan của tỉnh cũng cần kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc quản lý, sử dụng đất ở các doanh nghiệp cổ phần. Đồng thời tham mưu cho tỉnh đưa ra cơ chế khi thu hồi đất ở những DN cổ phần, đưa ra hướng giải quyết phù hợp theo đúng quy định của pháp luật./.
