Theo đó Hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã đưa ra một số khái niệm được hiểu trong Chương trình này gồm có:

Xã nông thôn mới thông minh: Là xã thực hiện phát triển sáng kiến số cho cộng đồng sử dụng các kết nối, giải pháp, tài nguyên số và các sáng tạo về nông nghiệp, nông thôn trong việc phát triển kinh tế - xã hội của xã dựa trên 3 trụ cột: thiết chế, con người, công nghệ, nhằm đạt được các mục tiêu phát triển bền vững, hướng đến mục tiêu chuyển đổi số toàn diện.

Xã thương mại điện tử: Là xã mà ở đó, người dân có sử dụng, ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số, kết nối với người mua thông qua các nền tảng thương mại điện tử uy tín, phổ biến trên thị trường (ưu tiên các nền tảng thương mại điện tử Việt Nam) để tiêu thụ sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà họ làm ra, nhằm giảm thiểu chi phí, gia tăng lợi nhuận. Đồng thời, trong xã phát triển các hạ tầng chuyên biệt phục vụ vận hành cho hoạt động thương mại điện tử, như:  sơ chế, kho lạnh,...

Điều kiện lựa chọn xây dựng mô hình thí điểm xã NTM thông minh, xã thương mại điện tử: 

Đối với xã NTM thông minh: Ngoài các xã đã được Trung ương lựa chọn thí điểm xây dựng mô hình xã NTM thông minh (theo Quyết định số 969/QĐ-BNN-VPĐP ngày 16/3/2023 và Quyết định số 1824/QĐ-BNN-VPĐP ngày 11/5/2023 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), xã được lựa chọn xây dựng thí điểm mô hình xã NTM thông minh, phải đảm bảo đáp ứng các điều kiện sau:

- Xã đã được công nhận đạt chuẩn NTM nâng cao giai đoạn 2021 - 2025 (hoặc được công nhận đạt chuẩn NTM nâng cao giai đoạn 2016 - 2020, nhưng đáp ứng đầy đủ mức đạt chuẩn các tiêu chí của xã NTM nâng cao giai đoạn 2021 - 2025);

- Xã có khả năng áp dụng các công nghệ thông tin (CNTT) và công nghệ số và trong lĩnh vực nổi trội (tối thiểu 50% số hộ dân có kết nối internet và có thể vận động, huy động đơn vị cung cấp dịch vụ số);

- Xã có cơ sở vật chất và nguồn nhân lực đảm bảo điều kiện và trình độ để ứng dụng CNTT, công nghệ số và các nền tảng số;

- 100% cán bộ, công chức của xã sử dụng điện thoại thông minh, có sử dụng hộp thư điện tử công vụ và văn phòng điện tử để phục vụ cho công tác điều hành, chỉ đạo, chia sẻ thông tin và giải quyết nhiệm vụ chuyên môn;

- Xã có tỷ lệ dân số theo độ tuổi lao động có thuê bao sử dụng điện thoại thông minh đạt: Tối thiểu 50% đối với các xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, hải đảo; tối thiểu 80% đối với các xã còn lại;

- Chính quyền địa phương sẵn sàng bố trí nguồn lực và cam kết triển khai mô hình xã NTM thông minh.

Xã thương mại điện tử: Ngoài các xã đã được Trung ương lựa chọn thí điểm xây dựng mô hình xã thương mại điện tử (theo Quyết định số 969/QĐ-BNN-VPĐP ngày 16/3/2023 và Quyết định số 1824/QĐ-BNN-VPĐP ngày 11/5/2023 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), xã được lựa chọn xây dựng thí điểm mô hình xã thương mại điện tử, phải đảm bảo đáp ứng các điều kiện sau:

- Xã đã được công nhận đạt chuẩn NTM nâng cao giai đoạn 2021 - 2025 (hoặc được công nhận đạt chuẩn NTM nâng cao giai đoạn 2016 - 2020, nhưng đáp ứng đầy đủ mức đạt chuẩn các tiêu chí của xã NTM nâng cao giai đoạn 2021 - 2025);

- Xã có cơ sở vật chất (mạng lưới internet ổn định, rộng khắp, tốc độ cao và tuyến đường vận tải hàng hoá thuận tiện) và nguồn nhân lực đảm bảo điều kiện, trình độ để ứng dụng CNTT, công nghệ số và các nền tảng thương mại điện tử;

- Xã có tỷ lệ dân số theo độ tuổi lao động có thuê bao sử dụng điện thoại thông minh đạt: Tối thiểu 50% đối với các xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, hải đảo; tối thiểu 80% đối với các xã còn lại;

- Xã có các sản phẩm nông nghiệp có chất lượng, ổn định, nhiều yếu tố khác biệt so với sản phẩm cùng loại, có sản lượng đáng kể và phù hợp để triển khai bán lẻ, vận chuyển tới thị trường toàn quốc;

- Chính quyền địa phương sẵn sàng, cam kết tham gia và triển khai mô hình xã thương mại điện tử trong dài hạn.

Định hướng nội dung xây dựng thí điểm xã NTM thông minh, xã thương mại điện tử

Một xã NTM thông minh cần triển khai thực hiện một số hoặc toàn bộ các nội dung thuộc 06 nhóm chủ đề sau:

Chính quyền điện tử định hướng chính quyền số: Dịch vụ công trực tuyến, một cửa điện tử; Hệ thống thông tin quản lý dữ liệu trực tuyến hỗ trợ UBND xã ra quyết định dựa trên dữ liệu; Quản lý NTM trực tuyến và liên thông; Nắm bắt ý kiến phản ánh của người dân về xây dựng NTM và trả lời những phản ánh đó bằng hình thức trực tuyến; thăm dò, lấy ý kiến của người dân về các hoạt động của xã bằng hình thức trực tuyến.

Hạ tầng số: Bao gồm hạ tầng viễn thông băng rộng, hạ tầng điện toán đám mây/hạ tầng dữ liệu, hạ tầng kết nối Internet vạn vật.

Dịch vụ nông thôn số: Dịch vụ y tế có ứng dụng công nghệ thông tin; Quản lý, vận hành hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa tại các di tích lịch sử, văn hóa, hệ thống đình, chùa và không gian văn hóa liên quan trên địa bàn có ứng dụng CNTT; Dịch vụ giáo dục trực tuyến; dịch vụ đào tạo, nâng cao năng lực cho cán bộ và người dân nông thôn có ứng dụng CNTT,...Dịch vụ truyền thông nông thôn ứng dụng CNTT; Dịch vụ tài chính - ngân hàng ứng dụng CNTT; Dịch vụ hỗ trợ logistic cho hàng hóa ứng dụng CNTT; Dịch vụ thương mại số và thông tin điểm du lịch nông nghiệp, nông thôn.

Kinh tế nông thôn: Ứng dụng CNTT trong sản xuất nông nghiệp, quản lý trang trại, kiểm soát dịch bệnh, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, chỉ dẫn địa lý, quản lý hợp tác xã, quản lý vùng trồng, quản lý sản xuất, lịch thời vụ,…;Ứng dụng CNTT, chuyển đổi số trong sơ chế, đóng gói, chế biến, tiếp cận thị trường cho nông sản và sản phẩm OCOP, sản phẩm chủ lực; Ứng dụng CNTT trong hoạt động phát triển kinh tế hộ, kinh tế hợp tác; Hoạt động du lịch nông thôn được ứng dụng CNTT.

Quản lý môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu: Có các ứng dụng số trong việc sử dụng năng lượng, quản lý thủy lợi, quản lý môi trường nông thôn xanh - sạch - đẹp và các hoạt động, sáng kiến về ứng phó với biến đổi khí hậu.

Đảm bảo an ninh, trật tự xã hội: Có ứng dụng CNTT, công nghệ số, trong hoạt động giám sát, giữ gìn an ninh, trật tự nông thôn.

Việc xây dựng xã thương mại điện tử nhằm đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm hàng hóa, dịch vụ chủ lực của xã thông qua ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số, công cụ thanh toán điện tử để quảng bá sản phẩm và bán hàng trên các mạng xã hội, các nền tảng thương mại điện tử,... Tùy theo điều kiện thực tiễn, các địa phương có thể lựa chọn một hoặc kết hợp các nội dung cốt lõi trong triển khai xã thương mại điện tử phù hợp, gồm: Xây dựng mô hình bán hàng trực tiếp các sản phẩm của xã từ nơi sản xuất, hoặc lấy nguồn hàng từ các vùng lân cận; đảm bảo thuận lợi về giao thông, kho vận, có lực lượng nhân sự phù hợp với việc kinh doanh, thương mại; Xây dựng mô hình bán hàng gián tiếp các sản phẩm của địa phương, hoặc khu vực lân cận thông qua hệ thống các mạng lưới cộng tác viên có uy tín trong việc bán hàng; Xây dựng hệ thống thông tin quản lý về sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, nông thôn chủ lực, OCOP của xã, phục vụ mục đích đối chứng, hậu kiểm chất lượng khi giới thiệu, xúc tiến thương mại, tiêu thụ sản phẩm trên không gian mạng, đặc biệt là các sàn thương mại điện tử; Hỗ trợ xây dựng, đào tạo, tập huấn về vận hành bao bì, đóng gói, kho vận, vận chuyển hàng hoá, bảo hiểm hàng hóa trực tuyến; bảo hiểm thanh toán, kết nối các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt, các giải pháp tín dụng dựa trên đảm bảo kết quả kinh doanh thương mại điện tử; Đào tạo, tập huấn cho doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở sản xuất, kinh doanh, chủ thể OCOP tiếp cận và ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số để quảng bá, tiêu thụ sản phẩm trên không gian mạng.

Các bước triển khai thực hiện xây dựng mô hình thí điểm xã NTM thông minh, xã thương mại điện tử

Thiết kế và xây dựng đề xuất mô hình thí điểm:

Bước 1: Khảo sát, đánh giá thực trạng chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin của xã. Đánh giá nhu cầu đối với các nội dung triển khai xã NTM thông minh, xã thương mại điện tử để lựa chọn địa điểm triển khai xây dựng mô hình.

Bước 2: Thiết kế, xây dựng đề xuất mô hình thí điểm xã nông thôn mới thông minh, xã thương mại điện tử phù hợp với các định hướng phát triển của địa phương, gắn với các mục tiêu xây dựng nông thôn mới của huyện, tỉnh.

Bước 3: Tổ chức lấy ý kiến góp ý của các bên liên quan (lãnh đạo xã, thôn, các tổ chức đoàn thể, các cơ quan nghiên cứu, người dân,...) để bổ sung, hoàn thiện đề xuất.

Bước 4: Hoàn thiện Đề xuất mô hình

Bước 5: UBND xã trình UBND cấp huyện thẩm tra. Sau khi UBND cấp huyện thẩm tra đảm bảo yêu cầu, trình Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thẩm định, phê duyệt Đề xuất mô hình thí điểm xã NTM thông minh, xã thương mại điện tử.

Triển khai thực hiện các hạng mục mô hình thí điểm:

Bước 1: Xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai mô hình;

Bước 2: Kết nối với các đơn vị cung cấp các giải pháp công nghệ số phù hợp với mô hình được lựa chọn

Bước 3: Xây dựng hoặc nâng cấp, vận hành hệ thống hạ tầng và cơ sở dữ liệu số phục vụ hoạt động mô hình thí điểm;

Bước 4: Thực hiện các công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức và tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ cơ sở và người dân;

Bước 5: Triển khai thực hiện các nội dung có tính chất xuyên suốt, nhằm đảm bảo tính đồng bộ, khả năng kết nối với các xã (chiều ngang) và huyện, tỉnh (chiều dọc).

Giám sát và đánh giá:

Bước 1: Thiết kế khung giám sát và đánh giá;

Bước 2: Lên kế hoạch giám sát và đánh giá;

Bước 3: Triển khai giám sát và đánh giá định kỳ và đột xuất

Bước 4: Tổng kết kinh nghiệm và đề xuất nhân rộng mô hình

Huy động nguồn lực xây dựng mô hình thí điểm xã NTM thông minh, xã thương mại điện tử

Nguồn lực xây dựng mô hình thí điểm xã NTM thông minh, xã thương mại điện tử được huy động từ hỗ trợ của ngân sách Trung ương, ngân sách địa phương (tỉnh, huyện, xã) và nguồn vốn xã hội hóa cho các hạng mục (gồm đóng góp của doanh nghiệp và người dân)./.