Thực hiện Quyết định số 1052/QĐ-BVHTTDL ngày 6/5/2022 về việc khai quật khảo cổ của Bộ VH, TT&DL, Sở VH, TT&DL, Bảo tàng tỉnh đã phối hợp với Viện Khảo cổ học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Trung tâm tiền sử Đông Nam Á khai quật khảo cổ tại di tích cấp quốc gia mái đá Làng Vành ở xóm Vành, xã Yên Phú và di tích khảo cổ cấp quốc gia hang Xóm Trại, xã Tân Lập thuộc huyện Lạc Sơn. Đến nay, công tác khai quật khảo cổ 2 di tích quốc gia đã hoàn thành. Kết quả khai quật là nguồn tư liệu mới góp phần làm phong phú thêm về nội dung văn hoá Hoà Bình, góp phần thiết thực cho công tác kỷ niệm 90 năm xác lập, nghiên cứu nền văn hoá Hoà Bình ở Việt Nam, tôn vinh giá trị di sản văn hoá, tri ân nhà khảo cổ học Madeilen Colani, nhiều thế hệ các nhà nghiên cứu tiền sử, quản lý văn hoá trong và ngoài nước.
Di tích khảo cổ cấp quốc gia mái đá Làng Vành, xã Yên Phú thời gian khai quật từ 15/5 - 15/10/2022, khai quật 4 hố thám sát và 01 hố khai quật với tổng diện tích 39 m2. Đã phát hiện được dấu vết của một số di tích bếp lửa, các cụm xương động vật và các cụm đá tảng cuội có thể liên quan đến chỗ ngồi chế tác công cụ hay chế biến thức ăn của người tiền sử ở mái đá làng Vành; các hố bên ngoài hang không phát hiện được các dấu vết di tích; có thêm 7 niên đại tuyệt đối cho di tích mái đá làng Vành.
Di tích khảo cổ cấp quốc gia hang Xóm Trại, xã Tân Lập thời gian khai quật từ 15/5 - 15/10/2022, khai quật 4 hố với tổng diện tích 37 m2. Khai quật phần còn lại của tầng văn hoá trong làng hang xóm Trại ở các hố H2 và H3, xác định tính xáo trộn, những phạm vi còn nguyên vẹn của di tích; khai quật hố H1 và TS 1 bên ngoài liền kề hang xóm Trại; thu được nhóm các di tích bếp lửa, các tảng/khối đá kê làm nơi chế tác công cụ đá, xương và nhiều khả năng có liên quan đến hoạt động chế biến thức ăn của người tiền sử; thu thập được một lượng mẫu lớn phục vụ cho công tác phân tích giám định niên đại tuyệt đối, thạch học, bào tử và phấn hoa...; thu thập được một khối lượng lớn di tích bao gồm chủ yếu là đồ đá, đồ xương và ita đồ gốm; có thêm 1 niên đại tuyệt đối cho hang Xóm Trại.
Tại hội nghị, các đại biểu tập trung thảo luận về khai quật khảo cổ 2 di tích cấp quốc gia mái đá Làng Vành, xã Yên Phú và hang Xóm Trại, xã Tân Lập huyện Lạc Sơn. Đồng thời đề xuất, kiến nghị một số vấn đề như tiếp tục cho triển khai công tá nghiên cứu tại 2 di tích; tiếp tục khai quật bằng phương pháp vi tư liệu nhằm lấy mẫu phân tích niên đại tuyệt đối mới cho 2 di tích; xây dựng hồ sơ đăng ký xếp hạng di sản cấp quốc gia đặc biệt cho 2 di tích./.
