Đặt chân đến mảnh đất này, tôi không khỏi chạnh lòng vì cái đói, cái nghèo và cuộc sống cách biệt ở đây. Trao đổi với Ông Bùi Ngọc Thiện, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã thì được biết: xã Tự Do có 568 hộ với trên 2.400 nhân khẩu nhưng cuộc sống phụ thuộc cả vào đồng rừng, diện tích đất tự nhiên rộng 50,79 km2 lại chủ yếu là đất đồi, núi đá, nằm trong khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn- Ngổ Luông, đất canh tác của bà con rất ít. Cả xã mới chỉ có 0,5km đường bê tông, còn lại là đường đất, giao thông đi lại vô cùng khó khăn. Từ năm 2011 đến nay, diện tích một số cây trồng cũng như đàn gia súc, gia cầm của xã đều giảm so với những năm trước. 6 tháng đầu năm 2013, tổng sản lượng lương thực toàn xã là 558 tấn, đạt 86% kế hoạch đề ra, so với cùng kỳ năm 2012 giảm 212 tấn. Cán bộ xã đã tích cực hướng dẫn bà con mở rộng mô hình chăn nuôi lợn, gia cầm, nuôi ong, thả cá tuy nhiên chưa phát huy hiệu quả cao. Do giao thông đi lại khó khăn, nhiều sản phẩm nông sản bà con làm ra không bán được, bị thương lái đến ép giá, hầu như nhà nào đến tháng giáp hạt cũng bị thiếu ăn. Điều kiện tự nhiên khó khăn, kinh tế chậm phát triển, khiến thu nhập bình quân của xã mới đạt 8,6 triệu đồng/người/năm. Xã Tự Do có trên 500 hộ thì 113 hộ đang ở nhà tạm cần được sự hỗ trợ của nhà nước để làm nhà ở. Nhiều công trình thủy lợi, trường học ở xã đã được nhà nước đầu tư xây dựng nhưng đến nay cũng đang xuống cấp, không phát huy hiệu quả.
Bên cạnh những khó khăn về phát triển kinh tế, giao thông đi lại thì vấn đề chất lượng giáo dục, công tác y tế cũng là vấn đề bức thiết cần được quan tâm đầu tư, hỗ trợ. Chất lượng dạy và học ở đây chưa cao, ngoài giờ học trên lớp học sinh chưa chú ý đến học tập, phụ huynh ít quan tâm đến việc học của con em mình. Tỷ lệ học sinh yếu, kém, trung bình còn cao. Nhiều học sinh học hết lớp 9 phải bỏ học do điểm trường THPT nằm cách xa 20km, giao thông đi lại khó khăn, trường không có nội trú, kinh tế gia đình khó khăn nên các em buộc phải nghỉ học. Công tác y tế ở Tự Do chưa đảm bảo cả về chất lượng cán bộ và trang thiết bị khám chữa bệnh cho nhân dân, thuốc phát theo thẻ bảo hiểm y tế chưa đáp ứng để cấp phát cho bệnh nhân. Công tác xóa đói giảm nghèo còn gặp nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo ở Tự Do vẫn còn trên 60%. Mặc dù các hộ nghèo đã được nhà nước quan tâm đầu tư phát triển kinh tế nhưng đa phần sử dụng vốn đầu tư không đúng mục đích, vẫn còn một bộ phận nhân dân có tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào sự đầu tư của nhà nước.
Chủ tịch UBND xã, Ông Bùi Ngọc Thiện cũng cho biết: Thực hiện chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM), ở xã Tự Do đã có sự thay đổi đáng kể về nhận thức của bà con nhân dân trong việc phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, diện mạo nông thôn từng bước có sự thay đổi. Với tinh thần chung tay, góp sức xây dựng cuộc sống mới, ban chỉ đạo xã đã cùng các xóm chủ động huy động nhân dân tu sửa mương bai đảm bảo tưới tiêu, phục vụ sản xuất; tiếp nhận vốn chương trình để sửa chữa bai xóm Trên, xóm Chơ và xây dựng mới mương bai xóm Mu dài 80m, mương xóm Mòn dài 200m. Các hộ nghèo, hộ chính sách, đối tượng xã hội nhờ được sự đầu tư của nhà nước, các dự án đầu tư giảm nghèo đã giúp các hộ nghèo vươn lên. So với năm 2011, số hộ nghèo đến nay giảm 15 hộ. Quốc phòng- an ninh được giữ vững. Các lĩnh vực văn hóa, xã hội ở Tự Do cũng từng bước củng cố và có bước phát triển. Thực hiện cuộc vận động “toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” năm 2012 xã đã có 286 gia đình văn hóa, 4 xóm đạt tiêu chuẩn làng văn hóa, 47 hộ được khen thưởng nhân ngày hội đoàn kết khu dân cư…
Cho đến nay, theo 19 tiêu chí xây dựng NTM, Tự Do mới chỉ đạt 4/19 tiêu chí đó là: hệ thống chính trị, an ninh trật tự, thủy lợi, quy hoạch và thực hiện quy hoạch. Khó khăn nhất ở Tự Do là việc thực hiện các tiêu chí: cơ sở hạ tầng giao thông, phát triển hệ thống giáo dục, y tế, giảm tỷ lệ hộ nghèo, nâng cao thu nhập của nhân dân. Để thực hiện tốt các tiêu chí còn lại theo chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM, xã Tự Do rất cần sự quan tâm, đầu tư hơn nữa của Đảng và Nhà nước. Mong muốn lớn nhất của bà con là có một con đường thuận lợi, từ đó sẽ tạo cơ hội để bà con phát triển kinh tế, thúc đẩy hoàn thành các tiêu chí khác./.
