Di tích lịch sử Đền Chúa Ngòi, phường Quỳnh Lâm, thành phố Hòa Bình được hình thành và tồn tại gắn với tín ngưỡng văn hóa dân gian thờ Bà chúa Ót (hay Chúa Út - Chúa Đệ tam Lâm Thao) và thờ Hưng Đạo Đại Vương tên thật là Trần Quốc Tuấn (1228 - 1300) là một Vị tướng với tài thao lược, trí dũng song toàn. Ông đã lãnh đạo quân, dân Nhà Trần chiến đấu ba lần đánh thắng quân xâm lược Nguyên - Mông, giữ vững nền độc lập cho dân tộc. Không những chỉ được biết đến là nhà chỉ huy quân sự thiên tài, Trần Quốc Tuấn còn được biết đến là một Nhà văn hóa lớn của dân tộc Việt Nam, ông là tác giả lớn của nhiều thể loại văn học: Thơ chữ Nôm, Hịch Tướng Sỹ, Binh thư yếu lược.
Đồng chí Bùi Thị Niềm, Giám đốc Sở VH, TT và DL tỉnh phát biểu tại buổi lễ.
Cũng như ở nhiều nơi theo tín ngưỡng dân gian, Nhân dân phường Quỳnh Lâm trước đây và hiện nay lấy Đền Chúa Ngòi làm trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng của cộng đồng. Hàng năm, vào ngày mùng 10 Tháng giêng (âm lịch), sinh hoạt, văn hoá tín ngưỡng tại Đền Chúa Ngòi được tổ chức theo nghi thức, nghi lễ xưa, tuy nhiên được tổ chức gọn nhẹ, đơn giản hơn trước. Lễ vật dâng cúng gồm có: Thịt lợn, thịt gà, xôi, rượu, trầu cau, hoa quả, bánh kẹo... Ngoài ra các ngày lễ khác trong năm được tổ chức gọn nhẹ với tính chất giữ lệ. Tuy vậy, trong ngày lễ chính, những giá trị truyền thống tốt đẹp vẫn được duy trì phát huy, đáp ứng nhu cầu tâm linh tín ngưỡng của nhân dân. Trong những ngày tổ chức lễ hội còn diễn ra các trò chơi dân gian mang đậm tính chất văn hóa như: Kéo co, ném còn, bóng chuyền…cuốn hút mọi người tham gia, thông qua những nghi thức của lễ hội diễn ra tại di tích nhằm giáo dục cho thế hệ trẻ về truyền thống lịch sử văn hóa tốt đẹp của tổ tiên cha ông ta cho đến ngày nay. Đền Chúa Ngòi còn là di tích nằm trong tổng thể các điểm di tích của thành phố Hòa Bình như: Đình Cả, Đình Ngòi, Đình Mường Trại, Đình và Dền Thịnh Lang, Đền Ba Cô Tiên - Động Thăng, Nhà tù Hòa Bình, thắng cảnh Động Tiên Phi... Với những giá trị về lịch sử, văn hóa, khoa học, Đền Chúa Ngòi đã được UBND tỉnh cấp Bằng công nhận Di tích lịch sử cấp tỉnh, là cơ sở pháp lý quan trọng tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị của di tích. Việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của Đền Chúa Ngòi là một trong những điểm nhấn để thu hút khách du lịch trong và ngoài tỉnh đến tham quan, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa tâm linh của Nhân dân và phát triển du lịch của thành phố Hòa Bình nói riêng và của tỉnh nói chung./.
