Hiện nay, tại xóm Đồi thuộc xã Lỗ Sơn huyện Tân Lạc đang tồn tại một cơ sở khai thác than với diện tích khá rộng. Cơ sở này hoạt động đã được 7 năm, chủ yếu cung cấp cho nhu cầu sử dụng trong huyện Tân Lạc. Diện tích được cho phép khai thác của cơ sở này theo như nhân viên nơi đây cho biết bao gồm khoảng 31 ha bao gồm cả đất đồi trồng rừng và khu vực khai thác than (hơn 1 ha).
Vượt qua một chặng đường dài, vừa dốc trơn, vừa đầy đá sỏi tôi đã đến được vị trí của các lò khai thác than nơi đây. Có 2 lò than trên đồi cao khúc khủy hiện đã khai thác gần hết và 2 lò than phía dưới chân đồi như một thung lũng rất khó đi lại. Vào ngày mùa, nhân công chủ yếu ở nhà làm nông, hầu như ít người làm việc.
Vị trí 2 lò than đang tiếp tục được sử dụng đều là than ngầm, một lò phía trên, một lò nằm bên dưới. Do đó dòng nước đen từ hầm khai thác trên chảy theo vị trí từ cao xuống thấp rồi hòa vào dòng suối ven rừng dẫn ra nơi ở cũng như canh tác của người dân. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, nước ở các mỏ than thường có hàm lượng các ion kim loại nặng, á kim, các hợp chất hữu cơ, các nguyên tố phóng xạ... cao hơn so với nước mặt và nước biển khu vực đối chứng và cao hơn TCVN từ 1-3 lần. Nhân viên của cơ sở này nói rằng nước từ đường hầm chảy ra đã được lọc qua nhiều lớp sỏi đá và nước cuối dòng vì thế trong vắt. Tuy nhiên theo tôi quan sát, không hề có máy lọc nước thải nên nước phía cuối khu vực khai thác rất đen. Cũng theo tiết lộ của một người dân ở đây, khi mới khai thác cơ sở này có sử dụng máy lọc nước thải của Hàn Quốc nhưng đã lâu rồi không dùng được nữa
Con suối tên To này đi qua xóm Đồi, xóm Úi, xóm Chiềng, xóm Đá, xóm Đồi Mới và nhiều xóm khác. Nhiều người quanh vùng có phản ánh: rất lâu rồi mỗi khi trời mưa, nước ở suối chảy qua nhà rất đen và có mùi hôi thối khó chịu, khó thở. Nguồn nước này hơn nữa thẩm thấu vào đất và chắc chắn sẽ là nhân tố gây ra những căn bệnh giấu mặt mà người sử dụng chúng không thể lường trước được.
