Hòa Bình không chịu ảnh hưởng lớn sự đồng hóa của chính quyền phương Bắc, bởi thủ phủ của chính quyền phương Bắc chỉ nằm ở Mê Linh (ngay bên cạnh) trong một thời gian rất ngắn; còn chủ yếu là ở Luy Lâu, Long Biên, Tống Bình … tức là vùng đồng bằng châu Thổ. Chính vì thế, những chính sách áp bức, bóc lột của chính quyền đô hộ chưa thể với tới đồng bào các dân tộc ở miền rừng núi, mà chỉ có thể thực hiện được đối với nhân dân ở vùng đồng bằng. Tuy nhiên, không phải vì thế mà nhân dân Hòa Bình không tham gia vào công cuộc đấu tranh chống lại ách áp bức của phong kiến phương Bắc trên khắp đất nước ta.

Từ năm 1891, quân Pháp tập trung số lớn lực lượng nhằm tiêu diệt nghĩa quân Đề Kiều, Đốc Ngữ. Đốc Ngữ chiến đấu rất ngoan cường, mưu trí, được đồng bào Mường nhiệt liệt ủng hộ. Ông hoạt động trên địa bàn từ Hưng Hóa đến Chợ Bờ. Đêm 29 rạng ngày 30-1-1991, nghĩa quân Đốc Ngữ đã tấn công đồn Chợ Bờ, tiêu diệt tên Quyền Phó công sứ tỉnh Phương Lâm và hai tên Pháp

Trong lịch sử hàng ngàn năm qua, các dân tộc anh em chung sống ở Hòa Bình đã phải cùng nhau đấu tranh vật lộn với thiên nhiên và xã hội để tồn tại và phát triển. Trong đó, điển hình là những phong trào nông dân chống áp bức phong kiến, đánh đuổi giặc ngoại xâm, giữ vững sự ổn định, độc lập và toàn vẹn lãnh thổ đất nước.

Trong thời kỳ nước ta giành được độc lập tự chủ, sản xuất nông nghiệp ở Hòa Bình được mở rộng và đẩy mạnh hơn trước. Sự gia tăng dân số cộng với áp lực bóc lột ngày càng nặng nề của chế độ người Thái còn cư trú trong những thung lũng hẹp ở Vân Nam , Trung Quốc từ trước thế kỷ XI. Trong việc làm ruộng, người Mường không chỉ tiếp thu sử dụng nông cụ mà tiếp thu hầu hết kỹ thuật làm ruộng nước của người Thái, trước tiên là làm thủy lợi.

Với Đại thắng mùa xuân năm 1975, cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta đã kết thúc thắng lợi. Một kỷ nguyên phát triển rực rỡ của cách mạng Việt Nam đã mở ra: kỷ nguyên cả nước độc lập, thống nhất cùng đi lên chủ nghĩa xã hội.

Những thành tựu khảo cổ học chứng minh được rằng: Hòa Bình có nền văn hóa bắt nguồn từ văn hóa Sơn Vi. Bước chuyển biến từ văn hóa Sơn Vi sang văn hóa Hòa Bình ở Việt Nam thường được xem là sự chuyển biến từ thời đại đá cũ sang thời đại đá mới …

Chính quyền cách mạng cấp tỉnh và cấp châu ở Hòa Bình đã được thành lập trong khởi nghĩa Tháng Tám. Để làm tròn nhiệm vụ lịch sử, chính quyền cách mạng cần được củng cố từng bước, phù hợp với điều kiện riêng của Hòa Bình trong khung cảnh chung của nước nhà đã độc lập.