Anh Huyển học Đại học Thái Nguyên và về bản dạy học 28 năm nay. Năm 2022, trong một lần về thăm trường, đến nhà bạn anh được tham quan trại nuôi don lớn. Họ làm chuồng và nuôi bài bản loài gặm nhấm cho thịt thơm ngon này. Hơn nữa, mỗi con don đều có hồ sơ đăng ký với kiểm lâm nhằm quản lý loài vật nuôi. Nhìn là mê nên anh quyết định mua giống về nuôi. Biết ý định của anh, gia đình rất ủng hộ, bởi lẽ nuôi động vật hoang dã có kiểm soát sẽ mang lại hiệu quả kinh tế cao. Anh đã mua 20 con don bố mẹ, trong đó có 4 con đực.
Chuồng don được anh Huyển xây dựng bên cạnh quả đồi, kiên cố và kín. Anh chỉ để một cửa ra vào và luôn được khóa cẩn thận. Dẫn chúng tôi đi thăm đàn don, anh Huyển cho biết: Don không thích ánh sáng nên phải làm chuồng thật tối, chúng sống thành đàn, do vậy không nhốt riêng mà cho chúng ở theo hộ gia đình. Chỉ khi nào đến thời kỳ sinh sản, phối giống mới nhốt riêng don đực và don cái vào 1 chuồng.
Dọc hành lang chuồng, anh Huyển để đầy chuối và sắn. Đây là nguồn thức ăn chính cho đàn don. Do được chăm sóc tốt nên chúng phát triển tốt. 2 dãy chuồng chạy dài được làm kiên cố tựa như cái lồng kín. Phía trong don leo trèo, chạy nhảy thỏa thích. Hơn nữa, chúng sống chung đàn, tách ra thì kém phát triển. Sau 2 tuần chào đời, don con có thể rời tổ và lông bắt đầu cứng. Don con khá hiếu động và thích chạy nhảy, đùa giỡn. Chúng bú mẹ 6-8 tuần và bắt đầu tập ăn cây cỏ... Don sinh trưởng, phát triển trung bình 0,5 - 0,7 kg/con/tháng. Don trưởng thành 7 - 8 tháng và đạt trọng lượng 3 - 4 kg/con thì sinh sản. Cũng giống như loài gặm nhấm, don sinh sản quanh năm không theo mùa vụ.
Anh Huyển cho biết: So với gia súc, gia cầm, con don thuộc loài ăn tạp, thức ăn là tất cả các loại rau, củ, quả, rễ cây, mầm cây ngọt, bùi, đắng, chát…; thức ăn tinh hỗn hợp, thức ăn bổ sung khoáng, sinh tố…; thức ăn động vật gồm: côn trùng, ốc, giun đất... Ngày cho ăn 2 lần, muốn chúng phát triển tốt, khi làm chuồng phải để các bậc cho chúng leo trèo. Chuồng trại phải vệ sinh thường xuyên. Khi đưa chúng về nuôi, tôi cũng lo, vì mình chưa nuôi bao giờ và chỉ biết thông tin trên mạng và chủ trại nơi mua giống. Sau cả năm gắn bó với đám don, tôi nhận thấy nuôi chúng còn dễ hơn nuôi gà. Chúng ăn rồi chơi và lớn, không mắc bệnh tật gì.
Hiện đàn don của anh Huyển phát triển tốt, 16 con don mẹ chuẩn bị đẻ. Theo anh Huyển, nếu thuận lợi, cuối năm nay đàn don của anh có thể nâng lên vài chục con. Bước đầu, anh gây đàn rồi mở rộng quy mô nuôi 200 con don sinh sản để cung cấp giống cho trại và cho những người nông dân khác muốn nuôi. Hiện nay giá bán don tại Hòa Bình là 1,4 triệu đồng/1kg. Nuôi don sau 2 năm có thể đạt trọng lượng 4kg. Trong khi đó thức ăn cho chúng rất đơn giản, phù hợp với điều kiện tự nhiên ở địa phương.
