Nhà máy Thủy Điện Hòa Bình có 8 tổ máy được xây dựng ngầm trong lòng núi từ tháng 1/1979 đến tháng 4/1994 với tổng công công suất 1.920MW. Các hạng mục công trình gồm có: Đập đất đá, tràn xả lũ, hồ chứa nước, nhà máy thủy điện, âu thuyền và trạm phân phối điện ngoài trời.
Vào buổi sáng, khi mặt trời chưa dậy, đi du thuyền lòng hồ Sông Đà, sẽ bắt gặp những làn sương khói bảng lảng trên mặt nước tạo nên vẻ đẹp thật khó tả với màu xanh thần bí của núi rừng. Khi mặt trời lên, 2 bên bờ là những vạt rừng với những mảng màu sáng tối thật hấp dẫn, những thửa ruộng bậc thang đẹp nao lòng, tiếng gió xào xạc trong rừng cây tạo nên bản nhạc đa âm của đại ngàn làm mê hoặc lòng người.
Đến Thung Nai – Khu du lịch sinh thái được tạo lên từ lòng hồ, bạn sẽ không thể bỏ qua cuộc thăm viếng đền thờ Bà chúa Thác Bờ nổi tiếng với sự tích nửa hư nửa thực về dòng dõi tiên nữ nhưng đã lãnh đạo dân Mường đánh đuổi ngoại xâm. Xưa, khi sông Đà chưa ngăn dòng thì Thác Bờ – ghềnh Hoa rất hiểm trở, thuyền bè qua lại bị đắm nhiều nên người dân ở đây lập nên Đền Bà chúa cầu mong bà che chở, phù hộ cho những chuyến xuôi ngược dòng sông.
Với diện tích bề mặt hàng trăm km2, hiện nay, sức chứa của hồ thủy điện Hòa Bình lên tới hàng tỷ m3 nước. Ngoài nhiệm vụ cung cấp nước cho phát điện, điều tiết nước cho hạ du, nơi đây còn là nguồn cung cấp thủy hải sản nổi tiếng và là tuyến du lịch lòng hồ sông Đà rất hấp dẫn.
Thủy điện Hòa Bình là bậc thang cuối cùng nhưng được xây dựng đầu tiên trên lưu vực sông Đà. Đây là công trình được Liên Xô giúp đỡ toàn diện từ công đoạn thiết kế, cung cấp thiết bị, chỉ đạo, giám sát thi công xây lắp, thí nghiệm hiệu chỉnh và tham gia vận hành, sửa chữa. Tham gia công trình có gần 40.000 cán bộ, kỹ sư, công nhân lao động, trong đó có gần 900 chuyên gia Liên Xô. Được xây dựng vào giai đoạn khó khăn nhất của đất nước trong thời kỳ chuyển đổi, những người thợ Sông Đà mất hơn 1.200 ngày đêm khoét núi đào 15km đường hầm để lắp đặt hàng chục vạn tấn thiết bị, máy móc.
Đặc phái viên Chính phủ Thái Phụng Nê đã khẳng định: Thủy điện Hòa Bình được mệnh danh là “công trình thế kỷ” không chỉ là công trình thủy điện lớn nhất thế kỷ XX (lúc đó chưa có Thủy điện Sơn La), là biểu tượng cho tình hữu nghị mà còn có vị trí đặc biệt trong điều tần hệ thống điện và chống lũ. Hàng năm hồ Hòa Bình đã cắt trung bình từ 4-6 trận lũ lớn, với lưu lượng cắt từ 10.000 - 22.650 m3/s. Để vào được gian máy, khách tham quan phải đi qua đường hầm rất hoành tráng, sạch sẽ với hệ thống ánh sáng vừa lộng lẫy vừa mờ ảo giống như cung điện ngầm.
Sau khi thăm quan đập tràn và đập xả, du khách sẽ được hướng dẫn đến làm lễ dâng hương tại tượng đài Bác Hồ cao 18m bằng đá granit trắng trên núi Ông, viếng đài tưởng niệm 168 người (trong đó có 11 chuyên gia Liên Xô) đã nằm lại nơi đây vì dòng điện của Tổ quốc. Đến thăm Bảo tàng Thủy điện Hòa Bình, thăm nơi lưu giữ “Bức thư của những người xây dựng Thủy điện Hòa Bình gửi thế hệ mai sau”, nghe nói phải đến năm 2100 mới được công bố nội dung. Điều đó khiến cho Thủy điện Hòa Bình thêm phần hấp dẫn bởi những bí ẩn mang màu huyền thoại.
