Mường Vó – Mường Vang, một trong những vùng Mường trù phú của người Mường Hòa Bình (nhất Bi, nhì Vang, tam Thàng, tứ Động). Nơi đây vẫn còn lưu giữ rất nhiều những nét văn hóa rất đặc sắc của người Mường xưa. “Tục Tắm mát” chính là một trong những nét văn hóa truyền thống đó.
Hàng năm, cứ vào dịp tháng 2, tháng 3 âm lịch, người Mường Vó (thuộc huyện Lạc Sơn – tỉnh Hòa Bình) lại tổ chức tục Tắm mát (làm lễ mát nhà) giống như lễ tết Thanh minh của người kinh. Theo quan niệm của người dân nơi đây mùa xuân là mùa “Lộc mả” nghĩa là lộc của tổ tiên để lại cho con cháu. Khi gia đình tổ chức “Tắm mát” thì con cháu cùng nhau tập trung lên phần mộ của tổ tiên để quét dọn và thắm nén hương thơm cho ông bà, tổ tiên. Để cầu mong một năm có nhiều cơm, nhiều lọ (lúa), nhiều cúi (lợn), nhiều ca (gà); con cháu học hành tiến bộ, công tác tốt.
Từ sáng tinh mơ, những người đàn ông trong gia đình bắt lợn mổ thịt để làm bữa cơm dâng lên tổ tiên. Từ khâu nấu đến khâu bày biện đều do những người đàn ông trong gia đình làm còn người phụ nữ chỉ phụ giúp. Những đồ lễ mang lên trên phần mộ các cụ (tổ tiên) bao gồm có trầu cau, quần áo mới, 2 tấm vải tự dệt, mâm cơm, bát, đũa, chén, đĩa, thịt gồm cả thịt sống và thịt chín. Thịt sống gồm một thủ lợn, vai, cúp (đuôi), cen (cổ), 7 tấm thịt rọi (thanh thịt). Thịt chín mỗi mâm phải đủ các bộ phận của con lợn và con gà trống cổ.
Thông thường, người Mường Vó bày những thức ăn ra mâm tự đan bằng tre, bên trên để lá chuối non, riêng 2 mâm trên là mâm gỗ trang trọng nhất để mời ông lang cun chiềng ràng, lang cun trà đống (ông lang cun của bản làng và ông lang nơi phần đất đồi có phần mộ của tổ tiên). Một mâm có gà trống cổ mời thần đất rác (thần đất, thần nước). Kế tiếp 2 mâm to là 6 mâm nhỏ hơn được tượng trưng đan bằng tre, thức ăn được bày lên trên lá chuối non, đây là 6 mâm để gia chủ mời khách đến dự. Sau cùng là 27 mâm nhỏ, mỗi mâm 2 đôi đũa giành cho tổ tiên của gia chủ. Quần áo mới và tấm vải cũng được bày ra để mời tổ tiên lên nhận tấm lòng thành của con cháu.
