Được biết đến với phong cảnh thiên nhiên hùng vĩ, nhiều danh lam thắng cảnh như hồ Sông Đà với diện tích khoảng 10.000 ha mặt nước với nhiều 40 đảo nổi; có các khu bảo tồn thiên nhiên, vườn quốc gia tạo nên điều kiện thuận lợi để phát triển những sản phẩm du lịch độc đáo, phong phú và hấp dẫn. Cùng với đó, Hòa Bình được coi là cái nôi của người Mường cổ, với nền nét văn hóa Hòa Bình đặc sắc, nơi quy tụ gần 200 di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh, trong đó có 64 di tích đã được xếp hạng cấp tỉnh và quốc gia. Hơn nữa, tỉnh cũng có trên 50 bản, làng du lịch, văn hóa, đều là những nơi được đánh giá cao về tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng.
Đặc biệt, Mai Châu được biết đến là điểm du lịch miền núi với những ngôi nhà sàn truyền thống nằm rải rác. Dân cư nơi đây chủ yếu là người Thái trắng sinh sống. Cùng với người Mường, người Thái, Tày, Dao, Mông… trong tỉnh sống xen kẽ, hòa hợp với nhau đã tạo nên sự phong phú và đặc sắc của các giá trị văn hóa. Cách trung tâm thành phố Hòa Bình 12km, bản Giang Mỗ, xã Bình Thanh huyện Cao Phong là điểm đến lý tưởng của nhiều du khách nước ngoài. Điểm nổi bật tạo nên sức hút đặc biệt cho bản Giang Mỗ là những nếp nhà sàn dân tộc Mường, sau bao nhiêu năm tháng vẫn giữ được vẹn nguyên nét mộc mạc với gần 100 ngôi nhà sàn còn giữ nguyên bản từ nhà cửa đến nếp sinh hoạt, hệ thống dẫn nước, cối giã gạo, cung, nỏ săn bắn, ruộng bậc thang cùng phương thức làm ruộng truyền thống, các lễ hội, phong tục tập quán Mường được người dân tái hiện từ thực tế cuộc sống. Ngoài ra, du khách có thể về với bản Cú, xã Tử Nê huyện Tân Lạc, bản Thấu, xã Lạc Sỹ huyện Yên Thủy… Du lịch cộng đồng được đưa vào khai thác hơn 10 năm nay, đã đem lại lợi ích thiết thực cho người dân. Từ phát triển kinh tế, người dân đã ý thức được giữ gìn nếp sống hàng ngày, bản sắc văn hóa và đó là một yếu tố tạo nên thành công cho du lịch cộng đồng.
Ngoài ra, giá trị văn hóa được ẩn chứa trong các phong tục, tập quán, lễ hội. Các lễ hội văn hóa đậm đà bản sắc như lễ hội Khai hạ Mường Bi huyện Tân Lạc, lễ hội chùa Tiên huyện Lạc Thủy, lễ hội chùa Hang huyện Yên Thủy, lễ mừng cơm mới của đồng bào dân tộc Mường, lễ hội Cấp sắc của đồng bào dân tộc Dao... được tổ chức đều đặn hàng năm để cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tốt tươi, hướng về nguồn cội đã làm thỏa mãn những du khách đam mê khám phá các giá trị cổ truyền. Cùng với các lễ hội, nhiều di tích văn hóa tín ngưỡng được các cấp bảo tồn và phát huy với nhiều hình thức: sưu tầm các di vật, cổ vật trên địa bàn; khơi dậy các sản phẩm du lịch độc đáo nhạc cụ cồng chiêng của người Mường. Đặc biệt, cái nôi văn hóa của người Việt cổ giờ đây được in đậm trong các quần thể di tích có giá trị khảo cổ như hang Ma huyện Tân Lạc, hang Giỗ, hang xóm Trại huyện Lạc Sơn, hang Chổ huyện Lương Sơn… Nhờ phát huy được các giá trị văn hóa đó, Hòa Bình ngày càng thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước. Theo thống kê, trong 9 tháng, toàn tỉnh đã đón trên 1,3 triệu lượt khách tham quan, du lịch, trong đó khách quốc tế 120.000 lượt, khách nội địa 1.190.000 lượt, tổng thu nhập từ du lịch ước đạt gần 444 tỷ đồng, bằng 75% kế hoạch năm.
Để làm được điều này, Hoà Bình xác định loại hình du lịch ưu tiên phát triển tại tỉnh trong tương lai sẽ là loại hình du lịch sinh thái, văn hoá di tích lịch sử; du lịch nghỉ dưỡng, du lịch thể thao, mạo hiểm, dã ngoại, du lịch hội nghị, hội thảo…Bên cạnh đó, Hoà Bình khuyến khích mọi thành phần kinh tế tham gia đầu tư, xây dựng các khu du lịch, điểm du lịch, phát triển sản phẩm, loại hình du lịch mới. Để thực hiện mục tiêu này, trong những năm qua, tỉnh Hòa Bình rất quan tâm đầu tư thúc đẩy phát triển du lịch, cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch không ngừng tăng lên, cơ sở lưu trú, cơ sở ăn uống, nhà hàng, dịch vụ vui chơi giải trí và dịch vụ khác cũng đã được nâng cấp, tạo tiền đề phát triển cho những năm tiếp theo. Đồng thời, nhằm từng bước hội nhập quốc tế và khu vực, góp phần thực hiện mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, có tính chuyên nghiệp, hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật đồng bộ, hiện đại, sản phẩm du lịch chất lượng cao, đa dạng, có thương hiệu, có sức cạnh tranh, mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc, thân thiện với môi trường… đưa Hoà Bình trở thành điểm đến an toàn, hấp dẫn và thân thiện đối với du khách. Để làm được như vậy, ngoài việc thu hút nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước đến đầu tư du lịch và kinh doanh du lịch trên địa bàn thì Hòa Bình cũng sẽ tiếp tục cải thiện cơ chế chính sách thu hút đầu tư, liên kết hợp tác về quảng bá xúc tiến du lịch, tạo ra sản phẩm du lịch đặc trưng, tiến tới xây dựng thương hiệu cho du lịch Hoà Bình. Tuy nhiên, nhìn một cách tổng thể, tốc độ tăng trưởng về lượng khách và thu nhập du lịch so với cả nước vẫn còn thấp, chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế của địa phương, hệ thống hạ tầng kỹ thuật phục vụ du lịch chưa cao, việc liên kết, hợp tác đầu tư du lịch, phát triển tua tuyến còn nhiều khó khăn cần được tháo gỡ trong thời gian tới.
Thời gian tới, để tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho các nhà đầu tư, các doanh nghiệp đến đầu tư sản xuất, kinh doanh trên địa bàn thì Hòa Bình mở rộng cửa đón nhận và dành sự quan tâm nhiều đối với các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài. Ngoài các chính sách ưu đãi đầu tư chung theo quy định hiện hành của nhà nước, tỉnh Hòa Bình đã và sẽ tiếp tục nghiên cứu đưa ra các chính sách ưu đãi phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các doanh nghiệp thực hiện đầu tư, sản xuất kinh doanh trên địa bàn tỉnh; tích cực hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cũng như việc đảm bảo quyền lợi của các doanh nghiệp trong hoạt động đầu tư du lịch cũng kinh doanh du lịch tại tỉnh. Ngoài ra, tỉnh cũng sẽ tiếp tục tuyên truyền, quảng bá về tiềm năng du lịch, thu hút đầu tư phát triển các loại hình du lịch. Trên cơ sở đó, sẽ phối hợp với các báo, tạp chí Trung ương và địa phương đăng tải các phóng sự, bài viết về phát triển du lịch bền vững tại các khu du lịch trọng điểm; tạo môi trường đầu tư thuận lợi. Bên cạnh đó, tỉnh cũng xây dựng Đề án tuyên truyền quảng bá, xúc tiến du lịch tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2014 - 2020, định hướng đến năm 2030. Hỗ trợ từ ngân sách cho hoạt động nghiên cứu thị trường; tăng cường công tác xã hội hóa và hỗ trợ ngân sách cho hoạt động thông tin, xúc tiến, quảng bá du lịch để khai thác tốt thị trường khách du lịch nội địa và khách quốc tế đến với Hòa Bình. Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh dịch vụ du lịch, chú trọng đến công tác nghiệp vụ marketing, lữ hành, bàn, bar, bếp, lễ tân, thuyết minh viên, hướng dẫn viên, lái xe, thuyền viên phục vụ khách du lịch.
Hơn nữa, tỉnh cũng sẽ định hướng đầu tư các khu, điểm du lịch có tiềm năng, thế mạnh nhằm đa dạng hóa các loại hình du lịch, mở rộng các sản phẩm du lịch nhất là du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, du lịch văn hóa gắn với xây dựng nông thôn mới, bảo tồn các di sản văn hóa và phát triển các làng nghề truyền thống. Củng cố và phát triển mới hệ thống tuyến du lịch nội tỉnh, tuyến du lịch liên vùng, tạo điều kiện cho các khu, điểm du lịch của tỉnh phát triển. Xây dựng tuyến du lịch hồ Hòa Bình kết nối với thủ đô Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc bộ. Liên kết với các hãng lữ hành nội địa và quốc tế đã có thương hiệu để xây dựng các tour du lịch với chất lượng cao. Tổ chức các sự kiện văn hóa, thể thao, du lịch, hội nghị, hội thảo của tỉnh để tuyên truyền, giới thiệu văn hóa, phong cảnh và con người Hòa Bình. Phát huy hiệu quả hoạt động của Hiệp hội Du lịch tỉnh Hòa Bình tạo sự liên kết, hợp tác, hỗ trợ về chuyên môn, kỹ thuật, huy động các nguồn lực đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm, khả năng cạnh tranh của các đơn vị kinh doanh du lịch và dịch du lịch trên địa bàn tỉnh. Tiếp tục hợp tác, liên kết với các tỉnh Tây Bắc, Thủ đô Hà Nội và các tỉnh trung du miền núi phía Bắc trong công tác xây dựng sản phẩm, đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực du lịch, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ...
