Hai công trình nước sạch Núi Cô và Hang Ản trị giá 2,7 tỷ đồng được xây dựng tại xã Toàn Sơn, huyện Đà Bắc nhằm cung cấp nước cho trên 200 hộ dân ở xóm Tân Sơn, Trúc Sơn và xóm Cha. Công trình hoàn thành đưa vào sử dụng đã đảm bảo đúng như thiết kế, tuy nhiên do người dân thiếu ý thức trong việc sử dụng và bảo vệ đã khiến công trình xuống cấp nghiêm trọng.
Công trình Núi Cô được xây dựng từ năm 2000, chiều dài đường ống dẫn nước trên 2.000m, với 21 bể đặt tại 2 xóm Tân Sơn và Trúc Sơn. Công trình trị giá 1,6 tỷ đồng hoàn thành và đưa vào sử dụng năm 2001 đã cung cấp nước cho 150 hộ dân xóm Trúc Sơn và 19 hộ dân xóm Tân Sơn. Tuy nhiên do người dân tự ý đục lỗ từ đường ống chính, bắt thêm những đường ống ngoài sơ đồ thiết kế để dẫn nước về nhà gây rò rỉ thất thoát nước. Điều đáng buồn hơn nữa còn có những đường ống bị chặt đứt, mà không được nối lại khiến cho nước có mà không thể dẫn về được. Trao đổi với chúng tôi về vấn đề này ông Bùi Văn Quân trưởng thôn xóm Tân Sơn, xã Toàn Sơn cho biết: có nhiều hộ dân tự đục khoét đường ống, dẫn nước về nhà chúng tôi đã tiến hành kiểm tra, nhắc nhở bà con trên các phương tiện loa đại và các cuộc họp đều yêu cầu các hộ dân có trách nhiệm lấp lại đường ống đã đục, tuy nhiên đến nay vẫn chưa giải quyết được.
Nghiêm trọng nhất là việc bí thư chi bộ xóm là người đầu tiên đục đường ống khiến nhiều người dân thấy mà làm theo, thế nhưng những lỗi vi phạm như vậy lại chỉ bị xử lý theo hình thức tuyên truyền, nhắc nhở thì liệu có cứu vãn được công trình, không chỉ có vậy sự chông chờ ỷ lại vào nhà nước cũng đã và đang khiến công trình ngày càng xuống cấp.
Trong khi người dân xóm Tân Sơn sử dụng nước không tiết kiệm, không mang tính tập thể, nước đưa về nhà chảy tràn trề, nước tại các bể công cộng thì rò rỉ chảy ngày đêm mà không có một hộ nào đứng ra tu sửa. Ngược lại 100% hộ dân ở xóm Trúc Sơn trước đây được sử dụng nước từ nguồn Núi Cô nay đều không được dùng, thay vào đó muốn có nước sinh hoạt thì phải đi thật xa hoặc sử dụng những nguồn nước không đảm bảo vệ sinh. Bà Nguyễn Thị Loan xóm Trúc Sơn – Xã Toàn Sơn bức xúc: Từ năm 2001 đến năm 2004 các hộ dân trong xóm được sử dụng nước sạch thoải mái, nhưng vài năm trở lại đây đường ống bị đập vỡ gia đình tôi đã phải xây bể 15 khối để chứa nước mưa. Mùa khô không có nước thì đi giặt nhờ, nhiều lúc còn phải lấy cả nước ao để ăn.
Sau công trình Núi Cô, năm 2008 nhà nước tiếp tục đầu tư xây dựng công trình Hang Ản nhằm cung cấp nước sạch cho 40 hộ dân xóm Tân Sơn, 30 hộ dân xóm Cha và UBND xã Toàn Sơn, huyện Đà Bắc. Công trình thứ 2 này trị giá 1,1 tỷ đồng. năm 2009 hoàn thành và đưa vào sử dụng được gần 1 năm thì lại tiếp tục diễn ra theo một lối mòn. Do công trình cung cấp nước không đủ cho 100% số hộ tại các xóm mà chỉ đảm bảo 50% hộ dân xóm Tân Sơn, 30% hộ dân xóm Cha và UBND xã nên đã dẫn đến tình trạng tranh dành nước, sử dụng nguồn nước không đúng mục đích, không mang tính cộng đồng. Không chỉ có vậy những khoá nước còn bị đập ra và thay bằng những đoạn cây rừng để bịt ống nhưng không kín nên nước vẫn rò rỉ. Nước từ đầu nguồn thì nhiều nhưng không thể về đến xóm được vì nhiều đoạn đường ống đã bị chặt đứt, phải chăng mỗi người có ý thức hơn trong sử dụng và bảo quản thì nguồn nước kia đâu phải chảy lãng phí và những hộ dân ở cuối nguồn đã không phải chịu cảnh khan hiếm nước như vậy. Ông: Đặng Thái Sơn - Chủ tịch UBND xã Toàn Sơn cho biết: Trong thời gian tới sẽ thường xuyên tiến hành kiểm tra các công trình nước sạch, với những đường ống do người dân tự ý đục khoét sẽ được san lấp lại để đảm bảo mọi người dân đều có nước sử dụng.
Để các công trình nước sạch do nhà nước đầu tư thực sự đạt được hiệu quả, chính quyền địa phương cần có những biện pháp quản lý cụ thể đi đôi với tác tuyên truyền nhằm nâng cao ý thức cộng đồng trong việc sử dụng và bảo vệ tài sản công cộng, có như vậy các công trình mới có thể tồn tại và đời sống của nhân dân cũng được cải thiện.
