Luật Tổ chức Tòa án nhân dân được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII thông qua ngày 24-11-2014, có hiệu lực thi hành từ ngày 01-6-2015. Đây là một trong những đạo luật quan trọng về tổ chức bộ máy nhà nước, thể chế hóa các quan điểm lớn, tiến bộ của Đảng về nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp năm 2013 về quyền tư pháp nhằm xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại, phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; hoạt động tư pháp mà trọng tâm là hoạt động xét xử được tiến hành có hiệu quả và hiệu lực cao.
Theo báo cáo của Tòa án nhân dân tỉnh, từ ngày 01/10/2020 đến 30/6/2023, Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Hòa Bình đã thụ lý 8.592 vụ án, đã giải quyết 7.876 vụ án (xét xử 2.742 vụ án) đạt tỉ lệ giải quyết 91,67%. Đã thụ lý 701 hồ sơ, giải quyết 679 hồ sơ, còn 22 hồ sơ đang giải quyết. Công tác phối hợp, cung cấp tài liệu, chứng cứ, tham gia tố tụng, giám định, định giá của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo yêu cầu của cơ quan tố tụng đã có chuyển biến trong thời gian gần đây. Các văn bản của cấp trên và quy chế phối hợp liên ngành đều được triển khai thực hiện theo quy định, đặc biệt quán triệt thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 26/CT-TTg ngày 15/11/2019 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường chấp hành pháp luật tố tụng hành chính và thi hành án hành chính. Trong quá trình giải quyết các vụ án Hành chính, Dân sự, Kinh doanh thương mại và Lao động thuộc thẩm quyền các đơn vị đã ban hành nhiều văn bản yêu cầu cung cấp tài liệu, chứng cứ đối với các cơ quan có thẩm quyền để có căn cứ xem xét giải quyết các vụ án đúng quy định pháp luật. Cơ bản các cơ quan đều có sự phối hợp, cung cấp tài liệu chứng cứ trong thời hạn theo Quyết định của Tòa án đồng thời thể hiện quan điểm đối với việc giải quyết vụ án.
Tại buổi làm việc, các đại biểu đã làm rõ những hạn chế, vướng mắc, bất cập và nguyên nhân trong quá trình thi hành Luật như : Tổ chức Tòa án chưa theo thẩm quyền xét xử, còn gắn với địa giới hành chính. Việc gộp chức năng Tổ chức cán bộ, thanh tra và Thi đua khen thưởng thành một phòng tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh là chưa phù hợp. Luật Tổ chức TAND năm 2014 quy định thẩm quyền kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của TAND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, TAND huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và tương đương thuộc thẩm quyền của Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao là không phù hợp dẫn đến công việc giám đốc thẩm, tái thẩm tại TAND cấp cao nhiều, ùn tắc, TAND cấp cao không thể xem xét giải quyết kịp thời, gây lãng phí nguồn nhân lực chất lượng, giàu kinh nghiệm, tạo thêm thủ tục hành chính, gây khó khăn tốn kém cho người dân đi lại. Số lượng biên chế, Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thư ký của Tòa án nhân dân các cấp thiếu; khó khăn về các điều kiện đảm bảo hoạt động của Tòa án…
Kiến nghị với Đoàn khảo sát, Tòa án nhân dân tỉnh đề xuất, kiến nghị Quốc hội sửa đổi Luật Tổ chức TAND năm 2014 để khắc phục những hạn chế, đồng thời để thể chế kịp thời quan điểm của Đảng về cải cách tư pháp, về xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Sớm thực hiện việc cải cách chế độ chính sách tiền lương của Thẩm phán, cán bộ, công chức Tòa án nhân dân phù hợp với đặc thù hoạt động chuyên môn. Đề nghị tăng biên chế chức danh tư pháp (Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thư ký) và công chức vị trí việc làm (Văn thư, lưu trữ, công nghệ thông tin) cho TAND cấp tỉnh, cấp huyện. Đề nghị có cơ chế bảo vệ khi thi hành công vụ cho các Thẩm phán, cán bộ, công chức Tòa án phải thường xuyên tiếp xúc với tội phạm, những mặt trái của xã hội, tiềm ẩn rủi ro cao, nhiều nguy hiểm. Đồng thời, cho ý kiến về một số định hướng sửa đổi, tổ chức bộ máy; nguồn lực bảo đảm cho Tòa án hoạt động; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, thành phần của Hội đồng tuyển chọn, giám sát Thẩm phán Quốc gia…
Phát biểu kết luận buổi khảo sát, đồng chí Đặng Bích Ngọc, Phó trưởng đoàn chuyên trách phụ trách Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh ghi nhận và đánh giá cao kết quả triển khai thi hành Luật Tổ chức Tòa án nhân dân của ngành Tòa án thời gian qua. Thời gian tới, để việc thi hành Luật tiếp tục đạt hiệu quả đề nghị ngành Tòa án tiếp tục nâng cao chất lượng công tác giải quyết, xét xử các loại vụ án; đào tạo đội ngũ có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của Tòa án; tăng cường công tác phối hợp với các cơ quan hữu quan, nhất là các cơ quan tư pháp trong quá trình giải quyết, xét xử các loại vụ án; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc đảm bảo các bản án thi hành đúng pháp luật…Đối với các kiến nghị, đề xuất, thay mặt Đoàn khảo sát, đồng chí Đặng Bích Ngọc ghi nhận, tổng hợp để báo cáo cấp của thầm quyền xem xét, giải quyết, nghiên cứu, sửa đổi cho phù hợp./.
