Theo ông Nguyễn Hồng Yến, Chi cục phó Chi cục BVTV tỉnh, thời gian qua, trên một số phương tiện thông tin đại chúng đã có những bài viết, phóng sự phản ánh tình trạng mất mùa cục bộ tại một số địa phương cấy giống lúa BC15 trong vụ chiêm xuân 2013; nhiều cơ sở và bà con nông dân rất lo lắng trong việc sử dụng giống lúa này. Qua thống kê sơ bộ ban đầu tại xã Dân Chủ, TP Hòa Bình; Xã Thanh Lương, huyện Lương Sơn; xã Hưng Thi, Phú Thành, huyện Lạc Thủy vv.. có trên 30ha lúa bị lép với mức độ khác nhau, rải rác theo từng ruộng, từng cánh đồng.
Cũng theo ông Nguyễn Hồng Yên, trong vụ đông xuân 2012-2013 toàn tỉnh gieo cấy khoảng 4.000 ha lúa giống BC 15 nhưng chỉ có hơn 30 ha bị lép hạt với mức độ giảm năng suất từ 30 đến 70%. Điều đáng nói, những diện tích còn lại hầu hết phát triển tốt và cho năng suất khá cao khoảng 58 tạ/ha. Ngoài ra, qua chứng minh trong sản xuất, nhiều năm qua giống lúa BC15 là giống có nhiều ưu điểm, gieo cấy được cả 2 vụ, tiềm năng năng suất cao, chịu thâm canh, thích ứng trên nhiều chân đất khác nhau, chất lượng gạo khá, nhà sản xuất giống là đơn vị có uy tín và trách nhiệm cao với sản phẩm của mình nên chất lượng giống cung ứng hàng vụ được bảo đảm; vì vậy, giống lúa BC15 đã được nhiều địa phương lựa chọn trong bộ giống chủ lực hàng vụ. Tuy nhiên giống BC15 cũng có những điểm hạn chế như là giống được xác định nhiễm bệnh đạo ôn; thực tế sản xuất ở Hòa Bình cũng cho thấy giống lúa này cũng nhiễm khá nặng bệnh khô vằn nếu canh tác không đúng kỹ thuật (cấy dày, bón phân không cân đối, bón đạm muộn và lai rai). Bên cạnh đó, BC15 là giống khá mẫn cảm với điều kiện nhiệt độ thấp trong thời gian làm đòng-trỗ bông (BC 15 là giống có nguồn gốc từ giống lúa IR17494 hay giống 13/2); đặc biệt ở giai đoạn phân hóa đòng bước 5, bước 6 (thời điểm phân chia giảm nhiễm và hình thành hạt phấn), thời điểm này diễn ra trước khi lúa trỗ khoảng 15 ngày. Nếu lúc này gặp nhiệt độ thấp sẽ dễ hình thành hạt phấn bất dục, dẫn tới hoa lúa không tự thụ phấn được làm hạt lép.
Đối chiếu lại diễn biến tình hình thời tiết vụ đông xuân 2013 cho thấy, tuy nền nhiệt độ những tháng đầu vụ cao hơn trung bình nhiều năm, nhưng thời điểm từ 7-15/4/2013 liên tục có các đợt không khí lạnh tác động đến miền Bắc nước ta, nhiệt độ thấp nhất ở tỉnh Hòa Bình thời điểm đó là 17oC. Như vậy những ruộng lúa BC15 phân hóa đòng bước 5,6 trùng với quãng thời gian này dễ bị lép. Thực tế cho thấy những ruộng cấy BC15 bị lép ở Hòa Bình trong vụ xuân 2013 hầu hết đều trỗ bông trong khoảng 20-25/4/2013, tức thời điểm phân hóa đòng bước 5, bước 6 trùng với quãng thời gian có đợt không khí lạnh nói trên. Mặt khác, sự phân hóa đòng không diễn ra đồng thời giữa các hoa lúa trong cùng 1 bông lúa, giữa các bông trong cùng 1 khóm lúa hay giữa những khóm lúa phía mép ruộng với những khóm ở giữa ruộng, vì vậy tỷ lệ lép ở những vị trí này sẽ khác nhau. Ngoài những địa bàn đã nêu, những diện tích lúa BC15 trỗ bông từ 5-15/5/2013 đều phát triển bình thường, năng suất khá cao, chưa có nơi nào báo cáo về hiện tượng lép hạt. Hiện tượng lép hạt của giống lúa BC 15 do gặp rét trong thời điểm làm đòng không chỉ diễn ra trong vụ xuân; ngay vụ mùa nếu cấy sau 25/7, lúa sẽ trỗ vào đầu tháng 10, cũng có thể gặp rét sớm đầu vụ (như hiện tượng lép hạt trong vụ mùa 2011 tại một số xã của huyện Đà Bắc).
Để ổn định tâm lý của người sản xuất, không để thị trường hạt giống lúa và kế hoạch sản xuất bị xáo trộn do những tin đồn thất thiệt; Chi cục Bảo vệ thực vật Hòa Bình đề nghị phòng Nông nghiệp và PTNT các huyện; phòng Kinh tế thành phố cần tăng cường công tác thông tin tuyên truyền, giải thích với cơ sở và bà con nông dân trên cơ sở khoa học, có dẫn chứng thực tế và phân tích về nguyên nhân, biểu hiện giống lúa BC15 bị kép hạt do tác động bất lợi của nhiệt độ thấp trong giai đoạn làm đòng. Bên cạnh đó, vẫn có thể bố trí giống lúa BC15 trong cơ cấu giống chủ lực của địa phương trong vụ mùa 2013 cũng như những vụ tiếp theo. Tuy nhiên để đáp ứng đồng thời các yếu tố về cơ cấu 3 vụ/năm và giảm thiểu rủi ro do thời tiết, cần bố trí thời điểm gieo cấy để cây lúa trỗ trong khoảng thời gian an toàn nhất (vụ xuân trỗ trong khoảng 5-15/5; vụ mùa trỗ trong khoảng 5-20/9). Như vậy với giống BC15, tốt nhất vụ xuân gieo cấy trong đợt đầu của trà xuân muộn (gieo mạ từ 25/1-5/2, cấy từ 5-20/2); vụ mùa gieo cấy trong trà mùa sớm (gieo mạ từ 30/5-5/6, cấy từ 15-25/6) hay đợt đầu của trà mùa chính vụ (gieo mạ từ 10-25/6, cấy trước 10/7). Ngoài khung thời vụ như trên, cần theo dõi sát dự báo xu hướng nền nhiệt độ đầu mỗi vụ để chỉ đạo điều chỉnh thời điểm gieo mạ, cấy lúa.
Đối với những nơi lúa bị lép hạt do tác động của đợt không khí lạnh nói trên, tiến hành đánh giá thiệt hại, lập hồ sơ theo qui định và trình cơ quan có thẩm quyền xem xét, phê duyệt hỗ trợ chi phí phân bón đầu tư và hỗ trợ khôi phục sản xuất.
