Nguyên liệu chính làm nên món ăn độc đáo này chính là cá, trong đó có thể là cá trắm, cá trôi nhưng ngon nhất là cá suối, cá chép, cá quả và hầu hết đều là các loại cá được đánh bắt từ ao, hồ, sông, suối theo cách được nuôi thả tự nhiên vì vậy mà tạo nên vị ngọt, thơm, thịt cá không bị bở.
Tiếp đến nguyên liệu thứ hai cũng quan trọng không kém nguyên liệu một, đó chính là măng chua. Củ măng hay mầm măng thường được người Mường Hòa Bình hái trên rừng về, gọt vỏ, thái thành những miếng mỏng, ngâm trong nước muối một thời gian để lên men để giữ được độ giòn, tươi ngon. Món măng chua đã trở thành món ăn quen thuộc và được người Mường Hòa Bình muối để chế biến các món ăn thường ngày.
Và một gia vị nữa, mang nét đặc trưng của đồng bào dân tộc nói chung và của người Mường Hòa Bình nói riêng, đó là hạt dổi. Người nấu sẽ lấy hạt dổi và nướng lên cho thật thơm sau đó giã nhỏ để trộn đều với cá và măng chua.
Cá sau khi được đánh bắt về sẽ được đánh vẩy, làm sạch, cắt khúc vừa miếng sau đó được tẩm ướp với măng chua và gia vị là hạt dổi, muối, gừng, xả… Quá trình trộn gia vị này trong khoảng 30 phút giúp cá được ngắm đều gia vị và ngon hơn. Sau thời gian cá, măng ngấm gia vị, người nấu sẽ chuẩn bị lá chuối được hơ lửa cho mềm dẻo rồi cắt thành miếng, chồng ba lần lá, cho cá và măng vào lá đã xếp với lượng vừa rồi núm lại lấy lạt giang buộc chặt và đặt lên hông đồ đun với thời gian từ 10 - 12 tiếng.
Món cá ốch đồ măng chua khi hoàn thành
Món cá ốch đồ ngon và đạt yêu cầu là phải chín thật nhừ nhai được cả xương, cá mềm mà không được nát. Khi thưởng thức du khách có thể cảm nhận mùi thơm nức của cá trộn lẫn với măng chua và các gia vị của núi rừng vô cùng hấp dẫn.
Âm thực nói chung và cá ốch đồ măng chua nói riêng đều là những văn hóa phi vật thể tiêu biểu của dân tộc Mường. Đối với món cá ốch đồ măng chua được tạo nên bởi những nguyên liệu, hương vị tự nhiên của núi rừng. Từ con cá tới măng chua, hạt dổi… đều được người Mường trong quá trình sinh hoạt đã sáng tạo ra món ăn này và tạo nên bản sắc riêng.
Món ăn mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Mường, sự cầu kỳ trong tìm kiếm nguyên liệu và chế biến. Cùng với món “Môn nấu da trâu khô”, “Cá Ốch đồ măng chua” của dân tộc Mường tỉnh Hòa Bình cũng đã được Hiệp hội Văn hóa Ẩm thực Việt Nam vinh danh một trong top 121 món ăn đồ uống độc đáo nhất nhất Việt Nam trong hành trình tìm kiếm giá trị văn hóa ẩm thực tiêu biểu Việt Nam.
