Thời gian qua, Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh đã ban hành các văn bản để lãnh đạo, chỉ đạo cấp ủy Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, các ngành, Chi nhánh Ngân hành chính sách xã hội (NHCSXH) tuyên truyền, quán triệt sâu rộng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác tín dụng chính sách xã hội trên địa bàn tỉnh. Các cấp, các ngành đã thay đổi rõ nét nhận thức về vị trí, vai trò của tín dụng chính sách xã hội trong quá trình triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia, phát triển kinh tế, xã hội tại địa phương và tích cực vào cuộc, phát huy tốt vai trò, trách nhiệm trong tổ chức triển khai thực hiện các chính sách tín dụng.

Theo báo cáo của Sở Tài chính, thu NSNN trên địa bàn tỉnh ước thực hiện hết tháng 6/2024 đạt 3.366,5 tỷ đồng, bằng 83% so với dự toán TTCP giao và đạt 58% so với chỉ tiêu Nghị quyết HĐND tỉnh, bằng 178% so với thực hiện cùng kỳ.

Trong 6 tháng đầu năm 2024, các cơ sở sản xuất kinh doanh trên địa bàn tỉnh được tạo mọi điều kiện thuận lợi để phát triển sản xuất kinh doanh. Thông qua Chương trình khuyến công và tư vấn phát triển công nghiệp và các đề án phát triển công nghiệp đã hỗ trợ các doanh nghiệp về thông tin thị trường, đào tạo lao động, ứng dụng máy móc thiêt bị hiện đại vào sản xuất.

Ngày 12/6, Ủy ban nhân dân tỉnh đã có báo cáo bổ sung tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2023, trong đó tập trung vào những nội dung chủ yếu, có thay đổi so với nội dung đã báo cáo, cụ thể như sau:

Thực hiện phương châm giao thông “đi trước một bước” những năm qua nhiều công trình giao thông quan trọng trên địa bàn tỉnh đã được đầu tư xây dựng, nâng cấp, mang lại diện mạo mới cho hệ thống giao thông trong tỉnh, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Thực hiện Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn trên địa bàn huyện Lạc Thủy được triển khai hiệu quả, phù hợp với nguồn lực và tình hình thực tế của địa phương. Mức độ hoàn thành các Dự án, tiểu dự án của Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững luôn đảm bảo kịp thời, đúng tiến độ, hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ Chương trình đến thời điểm đánh giá so với kế hoạch giai đoạn 5 năm đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ theo kế hoạch đề ra và nhiệm vụ cấp trên giao.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Hòa Bình có 66 doanh nghiệp hoạt động xuất nhập khẩu. Trong đó, cơ cấu mặt hàng xuất khẩu chia thành 05 nhóm hàng: Nhóm hàng linh kiện điện tử (17 doanh nghiệp), nhóm dệt may (21 doanh nghiệp), nhóm hàng kim loại (02 doanh nghiệp), nhóm hàng nông sản (09 doanh nghiệp) và nhóm hàng hóa khác (17 doanh nghiệp).

Thực hiện Nghị quyết số 03-NQ/TU ngày 30/7/2021 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hòa Bình về lãnh đạo phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021- 2030 trên địa bàn tỉnh Hòa Bình, thời gian qua ngành Giao thông – Vận tải đã triển khai thực hiện nhiều chương trình, dự án nhằm phát triển hạ tầng giao thông miền núi. Đến nay giao thông nông thôn trên địa bàn vùng đồng bào dân tộc thiểu số của tỉnh cơ bản đáp ứng được nhu cầu đi lại của Nhân dân.

Ngân hàng Chính sách xã hội được thành lập và hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận với nhiệm vụ là thực hiện các chương trình tín dụng chính sách chỉ định của Chính phủ để cho vay cho người nghèo, học sinh sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, cho vay giải quyết việc làm, cho vay nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn...

Trong tháng 5 năm 2024, nhờ theo dõi diễn biến cung cầu, đồng thời triển khai thực hiện kịp thời các giải pháp bình ổn giá thị trường, tình hình giá cả thị trường, nhất là giá cả những mặt hàng thiết yếu trên địa bàn trung tâm các huyện, thành phố thuộc tỉnh Hòa Bình tiếp tục duy trì ổn định.

Ngày 04/6, UBND tỉnh ban hành Quyết định số 960/QĐ-UBND về việc phê duyệt dự toán kinh phí cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để làm cơ sở đặt hàng năm 2024.

Theo báo cáo của UBND tỉnh, Thu NSNN thực hiện hết quý I/2024 đạt 1.087,8 tỷ đồng, bằng 27% so với dự toán Thủ tướng Chính phủ giao, bằng 19% so với chỉ tiêu Nghị quyết HĐND tỉnh và tăng 27% so với thực hiện cùng kỳ. Căn cứ kết quả thực hiện nhiệm vụ thu NSNN đến hết quý I/2024, để phấn đấu hoàn thành và vượt dự toán thu NSNN năm 2024, góp phần thực hiện các chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020 - 2025 và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 - 2025, đáp ứng nguồn lực cho nhu cầu chi đầu tư phát triển, thực hiện các chính sách về an sinh xã hội, quốc phòng, an ninh và nhiệm vụ chính trị của tỉnh, ngày 03/6/2024, Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh ban hành Kế hoạch số 117/KH-UBND về thực hiện công tác thu ngân sách nhà nước năm 2024.

Từ đầu năm 2024 đến nay, nhờ sự chủ động, sáng tạo, linh hoạt và quyết tâm cao trong chỉ đạo điều hành của UBND tỉnh, Chủ tịch UBND tỉnh, sự đồng thuận của các tầng lớp Nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp trong việc tổ chức thực hiện các định hướng, giải pháp của Quốc hội, Chính phủ và của Tỉnh uỷ, tình hình kinh tế xã hội 6 tháng đầu năm 2024 của tỉnh đã có những chuyển biến tích cực và đạt nhiều kết quả tốt hơn so với cùng kỳ năm 2023 trên các lĩnh vực. Kết quả cụ thể:

Thời gian qua, công tác quản lý và sử dụng vốn đầu tư công trên địa bàn tỉnh được quan tâm chỉ đạo, điều hành và triển khai thực hiện theo quy định của Luật Đầu tư công, các nghị định, nghị quyết của Chính phủ, chỉ thị, quyết định của Thủ tướng Chính phủ, các quy định của Bộ, ngành Trung ương, các quy định, hướng dẫn của tỉnh. Việc phân bổ chi tiết kế hoạch vốn đầu tư công được thực hiện kịp thời ngay sau khi có quyết định giao vốn của Thủ tướng Chính phủ.

Qua 10 năm thực hiện Chỉ thị số 40-CT/TW, ngày 22/11/2014 của Ban Bí thư về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác tín dụng chính sách xã hội” trên địa bàn tỉnh, đời sống Nhân dân từng bước được cải thiện. Nguồn vốn được giải ngân sâu, rộng khắp các địa bàn đã tạo điều kiện cho người nghèo, các đối tượng chính sách được tiếp cận vốn dễ dàng hơn, góp phần phát triển kinh tế ngay tại địa phương, giảm nghèo bền vững.

Theo Báo cáo của Sở Kế hoạch và Đầu tư, từ đầu năm đến nay tình hình phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh đạt được một số kết quả tích cực, cụ thể như sau:

Theo báo cáo của UBND thành phố, thu ngân sách nhà nước trên địa bàn ước thực hiện 6 tháng đầu năm đạt 255,5 tỷ đồng, đạt 42,7% dự toán tỉnh và bằng 35,5% chỉ tiêu Nghị quyết HĐND; giảm 3,6% so với cùng kỳ năm 2023; trong đó: Thu thuế, phí ước thực hiện 245,5 tỷ đồng, bằng 61,5% dự toán tỉnh và bằng 58,8% dự toán HĐND thành phố giao; thu tiền sử dụng đất ước thực hiện 10 tỷ đồng, bằng 5% dự toán tỉnh và bằng 3,3% dự toán HĐND thành phố.

Theo báo cáo của Sở Tài chính, tính đến hết ngày 26/5/2024, thu NSNN thực hiện đạt 2.810,3 tỷ đồng, bằng 70% dự toán Thủ tướng Chính phủ (TTCP) giao, bằng 49% chỉ tiêu Nghị quyết Hội đồng nhân dân (HĐND) tỉnh và tăng 91% so với thực hiện cùng kỳ.

Trong những năm qua, nhờ tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội, nhận thức và hành động của các cấp ủy Đảng, chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội về vị trí, vai trò của tín dụng chính sách xã hội đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương được nâng lên. Từ đó phát huy vai trò, trách nhiệm trong chỉ đạo triển khai thực hiện tín dụng chính sách xã hội cũng như tập trung nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của Ngân hàng chính sách xã hội (NHCSXH); thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, hạn chế việc cho vay nặng lãi, tín dụng đen, cải thiện đời sống, góp phần ổn định chính trị, quốc phòng, an ninh và phát triển kinh tế.

Ngay sau khi Nghị quyết số 09-NQ/TU ngày 26/5/2014 của Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh khóa XV về đẩy mạnh phát triển các khu công nghiệp, cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh Hòa Bình, giai đoạn 2014-2020 được ban hành, các cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể từ cấp tỉnh đến cơ sở đã nghiêm túc tổ chức quán triệt, phổ biến và triển khai thực hiện. Thực hiện Nghị quyết số 09-NQ/TU, Ban Cán sự Đảng UBND đã lãnh đạo, chỉ đạo Ủy ban nhân dân tỉnh chỉ đạo các sở, ban, ngành, địa phương, đơn vị có liên quan căn cứ nội dung Nghị quyết để triển khai thực hiện, lồng ghép các nhiệm vụ được giao vào các chương trình, kế hoạch công tác hàng năm, trong đó đề ra các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp cụ thể đối với công tác phát triển các khu, cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh, nhằm thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 09-NQ/TU.

Chỉ số sản xuất ngành công nghiệp tháng 5/2024 trên địa bàn tỉnh ước tăng 48,91% so với tháng 4/2024. Cụ thể: Ngành khai khoáng ước tăng 16,12%; Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo ước tăng 11,86%; Ngành sản xuất và phân phối điện, khí đốt, nước nóng, hơi nước và điều hòa không khí ước tăng 97,64%; Ngành cung cấp nước, hoạt động quản lý và xử lý rác thải, nước thải ước tăng 11,51%.

Theo báo cáo của UBND thành phố Hòa Bình, trong tháng 5 năm 2024, thị trường các mặt hàng thiết yếu không có biến động bất thường. Tình hình cung cầu các mặt hàng cơ bản được bảo đảm, giá có sự tăng, giảm đan xen đối với từng nhóm hàng. Các mặt hàng được doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh các thể đưa ra thị trường để phục vụ nhu cầu mua sắm của Nhân dân rất phong phú, đa dạng. Các loại hình dịch vụ cơ bản đáp ứng được nhu cầu của người dân trên địa bàn.

Theo báo cáo của Cục Thống kê, tháng 5 thời tiết thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp, thường xuyên xảy ra các trận mưa rào vào chiều tối và đêm, tạo điều kiện cho cây trồng phát triển mạnh; lượng nước tưới ở các hồ chứa đều cao hơn so với cùng kỳ năm trước. Các hộ nông dân chủ động chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh kịp thời, do đó sâu bệnh hại ở mức độ nhẹ - trung bình, không xảy ra dịch bệnh lớn trên cây trồng.

Tháng 5/2024, các tổ chức tín dụng đã tích cực triển khai các văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước, Ngân hàng Nhà nước liên quan đến tiền tệ, tín dụng và lãi suất. Đồng thời đẩy mạnh công tác huy động vốn, tập trung các giải pháp mở rộng đầu tư tín dụng đi đôi với tăng cường quản lý chất lượng tín dụng, cho vay các chương trình ưu tiên.

Thời gian qua, cấp ủy, chính quyền, Ban Chỉ đạo thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới (NTM) các cấp trong tỉnh đã chỉ đạo quyết liệt triển khai Chương trình xây dựng NTM một cách toàn diện, đồng bộ, hợp lý, mang lại hiệu quả tích cực. Công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới được thực hiện đồng bộ, thông suốt từ tỉnh đến cơ sở và đã đạt được nhiều kết quả, đảm bảo theo mục tiêu, kế hoạch của Trung ương giao cũng như của tỉnh đề ra.

6 tháng đầu năm 2024, với phương châm thích ứng linh hoạt, nỗ lực vượt qua khó khăn, duy trì đà tăng trưởng ở mức cao nhất, ngành Nông nghiệp tỉnh đã thực hiện có hiệu quả Đề án, Kế hoạch phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững. Do đó mà ngành nông, lâm, thủy sản duy trì tốc độ tăng trưởng khá, thu nhập ổn định, đời sống vật chất và tinh thần người dân khu vực nông thôn từng bước được nâng cao.

Từ đầu năm đến nay, kinh tế của tỉnh tiếp tục duy trì ổn định, một số ngành quan trọng tăng trưởng tốt. Bên cạnh đó, các chính sách tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp sản xuất kinh doanh được triển khai hiệu quả. Qua đó đóng góp tích cực vào những thành quả của ngành Công Thương của tỉnh trong 6 tháng đầu năm.

Theo kế hoạch, tỉnh Hòa Bình đang triển khai 14 dự án đầu tư trọng điểm. Trong đó có 6 dự án giao thông, thủy lợi và ngoài ngân sách. Hiện các dự án đang được chủ đầu tư đẩy nhanh triển khai các hạng mục, đảm bảo tiến độ thi công.

Chị Lê Thị Nhâm, Phó Giám đốc Công ty TNHH Đầu tư thương mại Tiến Ngân (Công ty Tiến Ngân - TP. Hòa Bình) là người đầu tiên mang mía đường của tỉnh Hòa Bình xuất ngoại, giúp người dân trồng Mía ở Hòa Bình tăng hiệu quả kinh tế từ cây Mía, góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện cuộc sống.

Hiện nay tỉnh Hòa Bình có 8 khu công nghiệp (KCN) với tổng diện tích quy hoạch là 1.507,43 ha. Thời gian qua, tỉnh đã và đang đẩy nhanh tiến độ triển khai, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng KCN theo quy hoạch, tập trung chuẩn bị tốt các điều kiện, tạo lợi thế thu hút đầu tư, góp phần tạo đà vững chắc cho mục tiêu phát triển công nghiệp của tỉnh theo hướng hiện đại, bền vững.

Thực hiện Nghị quyết số 39-NQ/TW ngày 15/01/2019 của Bộ Chính trị khóa XII về nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác, sử dụng và phát huy các nguồn lực của nền kinh tế, trong 5 năm qua, tỉnh đã phát huy nguồn lực cơ sở vật chất, hạ tầng kinh tế - xã hội.

Chương trình xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 tiếp tục được triển khai và đạt nhiều kết quả rất khả quan, diện mạo nông thôn và đời sống người dân được nâng lên rõ rệt. Đến nay, tỷ lệ số xã đạt chuẩn nông thôn mới đạt 85,7% kế hoạch Trung ương giao và đạt 68,8% kế hoạch của tỉnh đề ra.

Trong thời gian qua, công tác bình chọn sản phẩm công nghiệp thông thôn (CNNT) tiêu biểu được xem là động lực cho các cơ sở sản xuất, là cơ hội khẳng định sản phẩm đặc trưng của địa phương, được tôn vinh, tạo đà phát triển và hướng đến mở rộng quy mô sản xuất các sản phẩm có chất lượng, giá trị sử dụng cao, mở rộng thị trường, đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng trong và ngoài nước. Qua đó, khuyến khích, thúc đẩy công nghiệp nông thôn phát triển, khuyến khích các doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư phát triển sản xuất, ứng dụng máy móc thiết bị tiên tiến, đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng, khả năng cạnh tranh trên thị trường và đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế.

Thực hiện Chỉ thị số 03/CT-TW ngày 19/5/2021 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”, thời gian qua tỉnh đã đẩy mạnh tuyên truyền tới tới các cơ quan , đơn vị, tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp hoạt động thương mại và người tiêu dùng trên địa bàn tỉnh nhằm tạo sự chuyển biến thực sự về nhận thức và hành động. Khuyến khích người tiêu dùngưu tiên sử dụng hàng Việt Nam, ưu tiên mua sắm, sử dụng hàng Việt Nam trong các hoạt động mua sắm công, hoạt động sản xuất, kinh doanh cũng như tiêu dùng hằng ngày.

Tính đến tháng 4/2024, toàn tỉnh có có 158 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên. Trong đó có 2 sản phẩm OCOP tiềm năng hạng 5 sao; 32 sản phẩm OCOP hạng 4 sao và 124 sản phẩm OCOP hạng 3 sao. Với 114 sản phẩm nhóm thực phẩm, 19 sản phẩm nhóm đồ uống, 15 sản phẩm nhóm thảo dược, 7 sản phẩm nhóm thủ công mỹ nghệ, 4 sản phẩm nhóm dịch vụ du lịch và bán hàng. Các sản phẩm OCOP của tỉnh tập trung chủ yếu vào nhóm sản phẩm đặc thù, thế mạnh của tỉnh được các khách hàng trong nước và quốc tế tin dùng như: Cam Cao phong, Bưởi đỏ Tân Lạc, sản phẩm chế biến từ măng nứa, măng bát độ, nhóm dược liệu như: tinh bột nghệ, Trà chanh đào mật ong, thổ cẩm dân tộc...

Từ năm 2016 đến nay, tỉnh đã tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân phát triển các mô hình nông sản sạch, hướng đến nền nông nghiệp sạch, an toàn và bền vững. Từ đó góp phần tạo nguồn cung cấp lương thực, thực phẩm phong phú, chất lượng, phục vụ nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.

Theo báo cáo của Cục Thông kê tỉnh, tháng 4 thời tiết duy trì trạng thái ẩm ướt, mưa nhỏ, mưa phùn, nhiều sương mù về đêm và sáng sớm có từng đợt không khí lạnh cuối mùa đan xen nhiệt độ vẫn khá ấm. Bà con tập trung đẩy nhanh tiến độ gieo trồng các loại hoa màu vụ Chiêm xuân, chủ động lồng ghép các chương trình, dự án, hỗ trợ nạo vét kênh mương, tu bổ hồ đập tích nước, chống hạn; tập huấn kỹ thuật chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh. Diện tích lúa gieo cấy là 16.204 ha so với cùng kỳ năm trước bằng 98,36%; Cây ngô: Diện tích gieo trồng tháng 4 đạt 4.930,8 ha; lũy kế từ đầu vụ đạt 19.848,9 ha so với cùng kỳ năm trước diện tích gieo trồng trong tháng bằng 80%, diện tích gieo trồng lũy kế bằng 104,08%. Cây khoai lang diện tích gieo trồng đạt 2.539,5 ha so với cùng kỳ năm trước bằng 104,75%; cây lạc diện tích gieo trồng đạt 2.636,8 ha so với cùng kỳ năm trước bằng 98,11%; cây mía diện tích gieo trồng đạt 5.654,9 ha so với cùng kỳ năm trước bằng 96,24%; rau đậu các loại diện tích gieo trồng 9.490 ha so với cùng kỳ năm trước đạt 103,28%.

Tháng 4/2024, kim ngạch xuất khẩu ước đạt 162,330 triệu USD, tăng 1,08% so với tháng trước, lũy kế 4 tháng đầu năm đạt 639,898 triệu USD, tăng 31,99% so với cùng kỳ, thực hiện 31,63% kế hoạch năm. Cũng trong tháng 4, kim ngạch nhập khẩu ước đạt 115,826 triệu USD, tăng 0,97% so với tháng trước, lũy kế 4 tháng đầu năm đạt 455,843 triệu USD, tăng 33,13% so với cùng kỳ, thực hiện 19,37% kế hoạch năm.

Tỉnh Hòa Bình có nguồn tài nguyên khoáng sản đa dạng và phong phú. Theo tài liệu các kết quả điều tra địa chất và một số kết quả tài liệu tìm kiếm, thăm dò một số điểm khoáng sản đã được thăm dò, phê duyệt trữ lượng, trên địa bàn tỉnh có các mỏ khoáng sản, điểm khoáng sản thuộc các nhóm khoáng sản làm nguyên liệu cho các nhà máy chế biến sâu (nhà máy xi măng, nhà máy vôi…), khoáng sản kim loại, khoáng chất công nghiệp, vật liệu xây dựng thông thường (đá, cát sỏi) và nước khoáng – nóng. Thực hiện Chỉ thị số 52-CT/TU ngày 12/4/2019 của Ban Thường vụ Tỉnh uỷ về tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng trong quản lý hoạt động khoáng sản, các cấp ủy Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể từ tỉnh đến cơ sở đã tổ chức nghiên cứu, quán triệt tới toàn thể cán bộ, đảng viên và Nhân dân. Kết quả triển khai thực hiện Chỉ thị của Ban Thường vụ Tỉnh ủy tới nay đã đạt được nhiều kết quả tích cực, từng bước tạo sự chuyển biến lớn về công tác quản lý hoạt động khoáng sản trên địa bàn tỉnh.

Cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu (đoạn từ Km19+000-Km53+000 trên địa bàn tỉnh Hòa Bình) có tổng chiều dài toàn tuyến là 34km. Giai đoạn 1, dự án có thiết kế xây dựng tuyến đường theo tiêu chuẩn đường ô tô cao tốc với tốc độ thiết kế 80km/h. Giai đoạn hoàn thiện, dự án có quy mô chiều rộng nền đường 22m, chiều rộng mặt đường 14m với 4 làn xe.